e.e. cummings: Advice to a young poet

Σάββατο 20 Απριλίου 2013

κώδικας 99




Γιώτα Φώτου
Κώδικας 99
Ψυχογιός, 2012


Καθρεφτίζοντας με το δικό του διαφορετικό κάτοπτρο τα αέναα ζητήματα των εφήβων, το μυθιστόρημα της Γιώτας Φώτου αντλεί τη δύναμή του από τη μεστή πλοκή,  την αρραγή δομή του, τη λακωνικότητα και την τεχνική μέσα από την οποία επιτυγχάνεται η αποδόμηση και επανασυγκρότηση χαρακτήρων και καταστάσεων.  Με αφετηρία την αποκωδικοποίηση ενός κρυπτογραφήματος και φόντο ένα επαρχιακό γυμνάσιο στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, μια πλειάδα σύγχρονων χαρακτήρων αναλύεται και αποκρυπτογραφείται ενώ παρατάσσεται απέναντι σε καταστάσεις και συναισθήματα που άλλοτε συγκρούονται και άλλοτε συμφιλιώνονται.  Η αγάπη απέναντι στην καταπίεση, η φιλία απέναντι στον εκφοβισμό και την ψυχολογική βία, η κατανόηση απέναντι σε κάθε είδους ρατσισμό, η αποδοχή που μεταμορφώνεται σε έρωτα. 

Μια αριστοτεχνικά και αδιάψευστα δοσμένη οπτική για την ανάγκη «αποκωδικοποίησης» των πραγμάτων, τα οποία δεν είναι πάντα όπως φαίνονται, όπως τα παρουσιάζουν  γενικευμένες αντιλήψεις και προκαταλήψεις.    Μέσα από μια λιτή και ρέουσα γραφή, η αρχιτεκτονική αυτού του αμιγώς εφηβικού μυθιστορήματος προκύπτει άρτια και αρραγής, οι χαρακτήρες αυθεντικοί και ολοκληρωμένοι, οι σκέψεις και οι συμπεριφορές άρρηκτα συνδεδεμένες με το κλίμα της εποχής, με αποτέλεσμα ένα ανάγνωσμα που εκτυλίσσεται αβίαστα κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα.  


Δευτέρα 15 Απριλίου 2013

Ιστορίες που τις είπε ο Πόλεμος



 
Μαρία Αγγελίδου
Ιστορίες που τις είπε ο Πόλεμος
Εκδόσεις Μεταίχμιο


Η Μαρία Αγγελίδου έχει έναν ξεχωριστό, αξιοθαύμαστο τρόπο να διηγείται ιστορικά γεγονότα στα παιδιά.  Κι αυτό το κατορθώνει μέσα από μια ανάλαφρη, ολοζώντανη και διασκεδαστική πρωτοπρόσωπη αφήγηση που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης. 

«… Εγώ την ιστορία αυτή δεν τη λέω με το ποιοι,  που,  πότε, πώς.  Τη λέω με τις τρεχάλες.  Όπως τ’ ακούσατε:  με τις τρεχάλες.  Γιατί είναι μια μάχη που κερδήθηκε τρέχοντας». 

Πανταχού παρών, ιδιαίτερος και αδιάψευστος ο αφηγητής Πόλεμος. «Ήμουν εκεί και τα είδα όλα» επαναλαμβάνει, συνοψίζοντας και αναδεικνύοντας με λογοτεχνική δεινότητα πτυχές και λεπτομέρειες από τις σημαντικότερες μάχες της κλασσικής και της ελληνιστικής εποχής.  Το πιο πάνω απόσπασμα προέρχεται από την πρώτη ιστορία, που αναφέρεται στη μάχη του Μαραθώνα και φέρει τον πρωτότυπο τίτλο «Η μάχη που κερδήθηκε τρέχοντας».   Οι επόμενες ιστορίες, «Ο θρίαμβος των νικημένων», «Ο θρίαμβος των νικητών» και «Η μάχη που δεν ήταν η τελευταία» αναφέρονται στις Θερμοπύλες, τη Σαλαμίνα και τη Μάχη στα Γαυγάμηλα, αντίστοιχα.  Η εμπνευσμένη εικονογράφηση της Ίριδας Σαμαρτζή πλαισιώνει καλλιτεχνικά την αφήγηση με έξοχες ζωγραφιές και παραστάσεις παραπέμποντας, ενίοτε, σε αρχαία αγγεία και τοιχογραφίες.

Το βιβλίο ανήκει στη νέα σειρά «ιστορικών παραμυθιών», απευθύνεται σε παιδιά από οκτώ ετών και άνω, επεμβαίνει στο μάθημα της ιστορίας συμπληρωματικά και εκπλήσσει ευχάριστα μικρούς και μεγάλους—κυρίως όμως τους μικρούς—αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι η ιστορία δεν είναι μόνο μάθημα αλλά και απόλαυση.    Επόμενο βήμα η απόκτηση του επόμενων βιβλίων της σειράς.




Τρίτη 2 Απριλίου 2013

Το Τέρας Ερχεται



Πάτρικ Νες:  Το Τέρας Έρχεται
Μετάφραση:  Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Εκδόσεις Πατάκη
Σελ. 214

Βασισμένο σε μία ιδέα της Αγγλίδας συγγραφέως Σοβόν Ντάουντ, η οποία έχασε τη μάχη με τον καρκίνο πριν λίγα χρόνια, «Το τέρας» του Πάτρικ Νες, ανήκει στην κατηγορία των εμπνευσμένων  εκείνων λογοτεχνικών βιβλίων που μένουν αξέχαστα.   Είχα την ευκαιρία να διαβάσω το αγγλικό πρωτότυπο αμέσως μετά την ελληνική μετάφραση και να βυθιστώ για δεύτερη φορά στο λογοτεχνικό σύμπαν του νεαρού  Πάτρικ Νες, ένα σύμπαν όπου φαντασία και πραγματικότητα τρέχουν δίπλα-δίπλα καλπάζοντας, απογειώνονται, προσγειώνονται,  συγκρούονται και συμφιλιώνονται με φόντο την ταλαιπωρημένη ψυχή ενός παιδιού που βιώνει τον εφιάλτη του επερχόμενου θανάτου της άρρωστης μητέρας του. 

Γοτθικού τύπου μυθιστόρημα;  Ψυχολογικό θρίλερ; Όπως και να το ονομάσει κανείς, το κυρίαρχο θέμα του βιβλίου είναι ο φόβος της απώλειας και του θανάτου.  Θέμα σκληρό, ωστόσο αναπόφευκτο και πανανθρώπινο.  Κεντρικός ήρωας ο  δεκατριάχρονος Κόνορ, μόνος, δειλός κι εσωστρεφής,  που ενώ διαισθάνεται την αλήθεια επιμένει να προσποιείται ότι η υγεία της μητέρας του θα βελτιωθεί.   Όταν όμως πέφτει το σκοτάδι και όλα τριγύρω του σιωπούν, όταν το ρολόι δείχνει περασμένα μεσάνυχτα και οι φόβοι φωλιάζουν στην ψυχή και το μυαλό του, ο μόνιμος εφιάλτης του μεταμορφώνεται σε τέρας αποκρουστικό και επικίνδυνο.  Ακριβώς στις δώδεκα και επτά λεπτά το τέρας έρχεται.  Κάθε νύχτα.  Και ο Κόνορ θάδινε τα πάντα για να μην το συναντήσει.   Ένα βράδυ όμως, η μορφή ενός άλλου, μη αναμενόμενου τέρατος εμφανίζεται στο παράθυρο του Κόνορ.  Ένα πελώριο δέντρο, αρχέγονο, άγριο αλλά ακίνδυνο, ορθώνεται μπροστά του και γιγαντώνεται επισκιάζοντας το άλλο τέρας, τον εφιάλτη.   Είναι ένα τέρας-έλατο που μιλά και διηγείται στον Κόνορ τρείς βαθυστόχαστες ιστορίες ζητώντας του γι’ αντάλλαγμα να πει στο τέλος τη δική του «αλήθεια», αυτή που ο Κόνορ φοβάται τόσο όσο και τον εφιάλτη.  Όμως, αυτό εδώ το τέρας, καθώς σχηματίζεται και γιγαντώνεται μέσα από το αιωνόβιο έλατο, δεν τρομάζει, δεν απωθεί.  Αντιθέτως.  Ως έμπειρος ψυχολόγος-εξομολογητής συμπαραστέκεται στο παιδί βοηθώντας το βήμα-βήμα να εκτοπίσει τους εφιάλτες του, να δει κατάματα την αλήθεια, να πάρει θάρρος, να συνθηκολογήσει με τους φόβους του, να αποτινάξει τις ενοχές του. 

Το υπέροχο, λυρικό και απέριττο κείμενο του Πάτρικ Νες θα μπορούσε να σταθεί μονάχο του, χωρίς εικονογράφηση.  Να, όμως, που όταν η καλή τέχνη συναντιέται με την καλή γραφή, το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι τόσο αριστουργηματικό που για πρώτη φορά στην ιστορία της Βρετανίας ένα βιβλίο αποσπά συγχρόνως το υψίστου κύρους Carnegie Medal για το κείμενο του Πάτρικ Νες, καθώς και το θυγατρικό του Κate Greenaway για την εμπνευσμένη ασπρόμαυρη εικονογράφηση του Τζιμ Κέυ.  Και το Carnegie δεν είναι παρά η αρχή.  Ακολουθούν και άλλα βραβεία μεταξύ των οποίων και το Jugendliteraturaturpreis, το σημαντικότερο γερμανικό βραβείο στη κατηγορία του. 

Μεταφρασμένο σε δεκαεννιά γλώσσες, το βιβλίο ταξιδεύει στον κόσμο αγγίζοντας και συμφιλιώνοντας χιλιάδες αναγνώστες με την αλήθεια του θανάτου, που όσο κι αν πληγώνει είναι οικουμενική, πανανθρώπινη και αναπόφευκτη.  Η ελληνική μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, αριστοτεχνικά προσαρμοσμένη στον κοφτό, βραχύχρονο τόνο της αφηγηματικής τεχνικής του Πάτρικ Νες,  διασχίζει επιδέξια και χωρίς παραπατήματα τις υφολογικές και σημασιολογικές ιδιαιτερότητες του αγγλικού πρωτότυπου, αφουγκράζεται τα συναισθήματά του και αποδίδει στη γλώσσα μας, αυτούσια και ανάγλυφα, μια ιστορία σοφή και γενναία όπου ο φόβος και η θλίψη της απώλειας παίρνουν το δρόμο της λύτρωσης και της θεραπείας. 

Το αγάπησα πολύ αυτό το βιβλίο και το συστήνω ανεπιφύλακτα σε ώριμα παιδιά και ενήλικες αναγνώστες που κρατούν μέσα τους στοιχεία της παιδικής τους ηλικίας.   





©  Γεωργία Γαλανοπούλου, Φεβρουάριος 2013
 

Ο "παιδικός" Αϊνστάιν

Φιλομήλα Βακάλη-Συρογιαννοπούλου
Αϊνστάιν
Εκδόσεις Αγκυρα
62 σελίδες




Μια συνοπτική και συνάμα χορταστική παρουσίαση της ζωής και του έργου του μεγάλου επιστήμονα με την υπογραφή τής λυρικής όπως πάντα Φιλομήλας Βακάλη.   Βιογραφία με αποδέκτες τα παιδιά, αλλά δοσμένη τόσο όμορφα κι εμπεριστατωμένα που κερδίζει το ενδιαφέρον και των μεγάλων.  Η αφήγηση ξεκινά ευφάνταστα με ένα παιγνίδι ανάμεσα σε δυο παιδιά και τον παππού τους, ο οποίος διηγείται την ιστορία του Αλβέρτου αρχίζοντας από τα παιδικά του χρόνια, την αγάπη του για τα μαθηματικά και τη μουσική, τις προσπάθειές του να αξιοποιήσει τις ικανότητές του ως μαθητής και φοιτητής,  την ατέρμονη διανοητική του περιέργεια, την εβραϊκή του καταγωγή, τη γνωριμία του με την πρώτη του γυναίκα και μητέρα των παιδιών του, το δεύτερο γάμο του και τα επιστημονικά επιτεύγματά του σε Ευρώπη και Αμερική.  Η διήγηση υπεισέρχεται, ωστόσο, και σε βαρύτερα νερά, αποκαλύπτοντας το απεχθές εξουσιαστικό στρατιωτικό καθεστώς της Γερμανίας, τον αντισημιτισμό, το Ολοκαύτωμα, τη ρίψη της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία αλλά και προσεγγίζοντας δυσπρόσιτες θεωρίες της φυσικής όπως εκείνη του χωροχρόνου, του φωτοηλεκρικού φαινομένου και της θρυλικής εξίσωσης που άλλαξε τον κόσμο. 

Μια απλουστευμένη και εξαιρετικά ισορροπημένη παρουσίαση της προσωπικής ζωής, της φιλοσοφικής σκέψης και της επιστημονικής θεωρίας του σπουδαίου φυσικού και ανθρωπιστή που αν και μίσησε τον πόλεμο και τη βία συνέβαλε με τη θεωρία του στη δημιουργία της ατομικής βόμβας.   Η ολιγοσέλιδη αυτή βιογραφία, πλαισιωμένη με ιστορικά γεγονότα και διανθισμένη με γνωστές ρήσεις και προσηνή  φιλοσοφικά ερωτήματα, σκύβει με σεβασμό στον άνθρωπο Αϊνστάιν αναδεικνύοντας σε μεγάλο βαθμό την ψυχή και τη σκέψη του.   Με όχημα τη λογοτεχνική αφήγηση, ο λόγος της Φιλομήλας Βακάλη, άλλοτε λυρικός, άλλοτε προσγειωμένος, κινείται ευέλικτα πάνω σε προχωρημένα ζητήματα, όπως το ζητούμενο της ανθρώπινη ύπαρξης και το αιώνιο μυστήριο της κατανόησης του κόσμου, απλουστεύοντάς τα και αποδίδοντάς τα αριστοτεχνικά κρατώντας, συνάμα, αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι την τελευταία σελίδα.